Op 31 oktober 2023 verscheen Het Kleedje voor Hitler.
Het Kleedje voor Hitler in de pers
Besprekingen/recensies
Het Kleedje voor Hitler staat op de Longlist van de Libris Geschiedenis Prijs 2024.
Frank van Vree schrijft in de Groene Amsterdammer Nr. 17 / 2024 “Het resultaat is ernaar: Het kleedje voor Hitler is niet alleen kritisch, onthullend en goedgeschreven, maar ook onwaarschijnlijk fascinerend (…) Al in de eerste hoofdstukken wordt duidelijk waarin de kracht van deze familiegeschiedenis ligt: de rijkdom van de bronnen in combinatie met een groot doorzettingsvermogen en een grondige kennis van de Duitse geschiedenis”.
Sander van Walsum besprak het boek in de Volkskrant van 27 januari 2024 en schreef o.a. “Met elegant ingetogen pen laat historicus Bas von Benda-Beckmann zien hoe zijn Duitse familie het hoofd bood aan de turbulenties van de 20ste eeuw in het fascinerende boek Het Kleedje voor Hitler”
NRC gaf ***** en noemde Het Kleedje een van de 50 beste boeken van 2023
Jeroen van der Kris noemt mijn boek in deze prachtige recensie van 1 december ‘een knappe, geslaagde familiegeschiedenis’ en geeft mijn boek vijf balletjes. In een ander commentaar noemt hij het een ‘fantastisch verhaal’: ‘Via zijn familie neemt de historicus de lezer mee op een huiveringwekkende reis door het Derde Rijk. Maar ondertussen stelt hij zichzelf ook voortdurend vragen over wat hij eigenlijk aan het doen is’.
Ook namen NRC-recensenten Jeroen van der Kris en Bart Funnekotter mijn boek op in hun jaarlijstje van beste boeken van 2023.
Trouw besprak mijn boek uitgebreid op 9 november 2023: ‘Bas von Benda-Beckmanns familiegeschiedenis is een filmscript’ schrijft Elias van der Plicht o.a. in deze recensie .
Bas Kromhout besprak mijn boek in de Historische BoekenCast van Historisch Nieuwsblad en noemde het o.a. een ‘ontzettend knap’ boek.
Verder verschenen online recensies van Evert van der Veen, Enno Nuy, Hans Wansink
Interviews
Op 5 mei 2024 was ik te gast bij Buitenhof. Terugkijken kan hier
Op 5 november 2023 was ik bij OVT op Radio 1 om te praten over mijn boek.
Op 1 december was ik bij Haarlem 105fm om te te praten over mijn boek.
Zie voor leesfragmenten de websites van Libris (deel van H1) en Historiek (deel van H2)
Michel Krielaars en Jeroen van der Kris bespraken mijn boek in een artikel over de populariteit van familiegeschiedenissen voor NRC.
FLAPTEKST:
“Opgroeiend in een Duits-Nederlands gezin raakte Bas von Benda-Beckmann al vroeg gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Toen hij dertien was hoorde hij voor het eerst dat zijn oudtante Luise de weduwe was van Hitlers trouwste generaal, Alfred Jodl, die tijdens het Proces van Neurenberg als oorlogsmisdadiger ter dood was veroordeeld, en later dat Luises jongere zus Tini eerst partijlid werd maar later een relatie kreeg met een half-Joodse arts en bevriend raakte met een van de samenzweerders tegen Hitler.
Von Benda-Beckmann gaat op zoek naar het naziverleden van zijn grootouders en oudooms en -tantes, die de grote geschiedenis van zo dichtbij meemaakten. Hij stuit daarbij op de anekdote over het kostbare tafelkleedje met jachttaferelen dat de familie aan Hitler zou hebben geschonken. Wat klopt er eigenlijk van dit verhaal en wat zegt het ons over de omgang met het naziverleden in Duitse families?”
Geachte Bas,
Ik heb aandachtig je site bekeken.
Mijn oma heeft enige weken in het Oranjehotel vastgezeten.
Wasrschijnlijk is zij gearresteerd vanwege anti-Duitse uitlatingen in de bakkerij die mijn familie runde tegenover een klant.
De Joodse achtergrond van mijn oma kan ook een rol gespeeld hebben.
Exacte datum heb ik niet, opk mijn moeder kon dit niet meer exact bepalen.
Via het Rode Kruis niet veel wijzer geworden hierover . temeer het archief niet meer compleet blijkt te zijn.
Heeft u nog eventuele tips om dit feit te achterhalen?
Groeten,
Andre van der Velde
Beste Andre,
Dank voor je bericht. Heb je al eens contact opgenomen met het NIOD, dat ook allerlei gegevens beheert die betrekking hebben op het Oranjehotel? Het komt helaas vaak voor dat dergelijke informatie verloren is gegaan, maar het zou de moeite waard zijn daar eens te informeren: info@niod.knaw.nl Veel succes en vriendelijke groeten, Bas
Beste Bas , eerst bedankt voor je stuk in de AD . Jannie en Lientje waren schatten voor mij . Ze hebben heel wat keren op mij gepast aan de Amstel . Ik kon ze alles vragen en hoe jong ik ook was ze vertelde me alles . Maar een ding was zeker als je zo’n honger hebt als zij hadden
interesseert je het geen bal welke dag het is . Als je het maar overleefde die dag . Dat zal jij ook wel weten . Mijn moeder heeft gewoon Massel gehad .Mijn broer was onder gedoken bij de famillie van der Sar ,de opa en oma van Edwin .groetjes Evalina Lopes Salzedo en bedankt voor je onderzoek Mijn vader zat meer dan 3 jaar in Buchenwald en ik kreeg voor het slapen gaan verhalen uit het kamp . Maar het gaat prima met mij . Een goede WUV uitkering helpt goed .
Dank u wel voor uw reactie. Ik heb u net een mailtje gestuurd.
Vr groet
Bas
Bas, enig idee wanneer je boek klaar is?
Ha Ton,
Bedankt voor je interesse. Ik vorder langzaam, maar het zal zeker nog even duren. Ik doe het naast een baan de Anne Frank Stichting. Maar ik houd je graag op de hoogte als er een publicatiedatum in zicht is.
Groeten Bas
Beste Bas, as een jongere Duitse ( geb. 1965) en werknemer en Nederland find ik U familie geschiedenis heel spannend. Is dat opgeschrijven en een boek?
Dag Bas, n.a.v. de recensie in NRC ben ik je boek gaan lezen. Ik wil je vertellen dat ik het amper weg kan leggen. Wat een bijzonder verhaal, je kunt het je amper voorstellen dat het geen fictie is maar een echte familie geschiedenis. Chapeau voor al het werk wat je er in hebt gestopt. Ook in mijn familie Duitse voorvaders dus lees het met veel aandacht en soms grote verbazing.
Ik lees nu nog even lekker verder.
Je naam genoot Bas
Dank voor je reactie, erg leuk om te horen!
Beste Bas,
Naar aanleiding van de NRC-recensie het boek gekocht en in zes dagen uitgelezen. En nu aan een tweede ronde begonnen…
Bewonderenswaardig hoe je in het boek grote, essentiële lijnen in de geschiedenis verweeft met een familiegeschiedenis. De hoofdlijnen ken ik uit allerlei publicaties cq. ‘oorlogsbronnen’ in mijn boekenkast. Het nauwgezette staven van de feiten en het ontrafelen/weerleggen van mythes brengt ze op een heldere manier met elkaar in verband.
Wat me boeit is de ‘cognitieve dissonantie’ van individuen tegenover wat er werkelijk gaande is. Wie is er bereid om vrijwel alles op te geven? Je oudtante Tini heeft daarvoor een hoge prijs betaald. Het is de vraag die me al decennia bezig houd: ben ik bereid die prijs te betalen?
Vriendelijke groet,
Minke.
Veel dank voor deze reactie, Minke.
Dag Bas, hoewel voorlopig nog niet uitgelezen in Het kleedje voor Hitler, kan ik niet wachten met het alvast aan jou voorleggen van een vraag. Recent stuitte ik in een boek onverwacht op een exlibris van ene Agnes Benda. Vroeg mij direct af of het dezelfde Agnes betreft die ook figureert in je nieuwste boek. Zo ja, dan stuur ik jou natuurlijk graag deze exlibris toe. In de vorm van een scan. Laat dan evens weten in welk boek ik deze ‘aanwijzing’ heb aangetroffen. Wellicht dat je met behulp van deze exlibris nu toch nog iets meer aan de weet kan komen over deze ‘mysterieuze’ dame, die binnen het kader van jouw diepgravende studie zo weinig bruikbare wetenswaardigheden heeft achtergelaten.
Vriendelijke groet,
Herman van Amsterdam
Beste Herman, Veel dank voor je reactie. De kans dat het mijn oudtante is lijkt me gering, behalve wanneer er “von” Benda vermeld zou staan. Ik heb wel enkele brieven van haar dus als je mij een foto zou kunnen sturen kan ik checken of het hetzelfde handschrift is. Ik stuur zo even een mailtje. Veel groeten, Bas
Beste Bas, de zeer lovende recensie in NRC van 1/12/23 bracht Het Kleedje … onder mijn aandacht en daar ben ik bijzonder blij mee. Ik ben een nu 84 jaar oude zoon van “gelovige” NSB ouders, met aan de kant van mijn Duitse moeder felle nazi’s, mensen die deels, net als uw tante Luise, na de oorlog personen tussen twee gevoelswerelden zijn gebleven.
Nu ik uw boek uit heb, moet ik hier kwijt hoe enorm het mij heeft geboeid en geraakt. Voor mij komt de “grote geschiedenis” het best tot leven wanneer zij belicht wordt vanuit de ermee verweven “petite histoires”. Dit geldt voor zeer grote romans zoals Radetzkymarsch van Roth of Il Gattopardo van Tomasi di Lampedusa. Het geldt voor grote biografieën zoals die van Jolande Withuis. En het geldt ook voor Het Kleedje, een weids maar ook een intiem boek met een (misschien iets te?) speelse titel.
U hebt niet alleen het grote geluk te stammen uit een familie zo divers èn zo gedocumenteerd als de Von Benda’s maar ook het geluk dat uw ouders als een buffer tussen u en verdere familieleden instonden. Die buffer had ik helaas niet (evenmin trouwens als die documentatie!) en daarom heb ik nooit zo relatief onverveerd als u in de geschiedenis van mijn voorzaten kunnen en willen duiken.
Tenslotte uw techniek van schrijven. U schrijft zoals Frans Hals en Breitner schilderden, vanuit de rauwe werkelijkheid, met rake en kleurrijke penseelstreken en met het effect dat het lijkt alsof u de verhalen van het boek tegenover mij zit te vertellen. U hebt mijn leven met dit boek zeer verrijkt. Bedankt!
Hartelijk dank voor deze reactie!
Met zeer veel interesse heb ik uw boek “Het kleedje voor Hitler” gelezen.
Geweldig zoals uw familiegeschiedenis beschreven hebt, uitvoerig, betrokken, maar ook (historisch) kritisch. Ik heb ervan genoten, wat een verhaal. Moedig ook. Zelf heb ik een Duitse echtgenote, laatstelijk gewoond hebbend in Weimar, toen het nog DDR was. Mede daarom interesseert uw boek mij zo. Hoe is het mensen, familie van mijn vrouw, vergaan in de tijd van het derde rijk en van de DDR daarna?
Helaas werd er in haar familie weinig geschreven, alleen de brieven van haar opa, dienstplichtig soldaat in een Sicherungsregiment in Frankrijk vanaf 1942, uit actieve dienst en uit de krijgsgevangenschap daarna zijn bewaard.
Overigens is onze zoon Alexander ook historicus (Leiden), maar bezig met een heel ander thema (koloniale geschiedenis).
Mag ik van de gelegenheid gebruik maken u op een enkel missertje in uw boek te wijzen?
– op blz. 326 6e regel van onderen wordt gesproken over de Donau. Bedoeld zal zijn de Don?
– op blz. 510 wordt vermeld dat Jodl in Neurenberg afstand probeerde te houden tot Göring, Bormann en Streicher. Bormann was echter niet in Neurenberg, immers vermist.
– op blz. 607 regel 8, zal moeten zijn Kriegsgräberfürsorge.
met vriendelijke groet,
Dank voor uw bericht. De correcties worden in de nieuwste druk verwerkt. Vr groet, Bas
Beste Bas,
Met grote interesse heb ik uw boek, Het kleedje voor Hitler, gelezen. Het heeft me zeer geraakt. De manier waarop u de lezer meeneemt in de wereld van uw familieleden is indrukwekkend. Zelden krijgt men de gelegenheid om door de ogen van deze mensen te kijken en te zien hoe zij de dramatische veranderingen en oorlogshandelingen hebben ondergaan, geaccepteerd en eraan hebben deelgenomen.
Met name in onze huidige tijd, waarin rechtsextremisme en fascisme weer proberen terrein te winnen, laat u zien hoe mensen zich laten meeslepen op deze giftige golf. Wordt uw boek ook in het Duits vertaald? Duitse vrienden van ons zijn zeer geïnteresseerd om het te kunnen lezen.
Nogmaals hartelijk dank voor dit boek.
Met vriendelijke groeten,
Ronald Lorijn
Beste Bas von Benda – Beckman,
ik heb eergisteren uw boek “Het kleedje voor Hitler” uitgelezen, het was een meeslepende, mooie lees – ervaring. Hartelijk dank! Ik heb een reactie op uw boek geschreven, deels ook vrij persoonlijk en ook een beetje uitgebreid (ruim 4 pagina’s). Daarom twijfel ik of het gepast is mijn reactie hier op deze website te plaatsen. Mocht u zeggen “doe maar”, dan wil ik het wel doen.
Anders zou ik u willen vragen op welke manier ik mijn reactie rechtstreeks aan u zou kunnen doen toekomen.
Met vriendelijke groet
Stephan Skambraks
Beste Stephan, veel dank! Ik heb je zojuist even een email gestuurd, waarop je het uitgebreidere bericht kunt antwoorden. vriendelijke groet, Bas
Beste Bas, ik heb vandaag je boek Het kleedje voor Hitler uitgelezen, wat een prachtig verhaal over een heel bijzonder en interessante familie geschiedenis. Door de vele herkenbare verhaallijnen met bekende en minder bekende personen uit het verleden was het bijzonder aantrekkelijk om te lezen.
Ik had vorig jaar net twee boeken van je collega historicus Patrick Dassen gelezen over de Weimar republiek en Sprong in het Duister, Duitsland en de eerste wereldoorlog. Die boeken gaven bij een veel beter beeld over de boeiende en fascinerende geschiedenis van Duitsland dan ik daar voor had. Dit boek sloot daar mooi op aan met een persoonlijke inkijk hoe mensen in die tijd leefden.
Compliment voor je prachtige boek! De recenies hebben niets te veel gezegd….
Dank voor je reactie Roel! Fijn om te lezen.
Beste Bas,
Ook ik las jouw boek naar aanleiding van de zeer lovende recensie in de NRC en inderdaad geen woord teveel.
Een boeiend, gedetailleerd en leerzaam verslag aan de hand van een familiegeschiedenis. Dat laatste maakte het boek voor mij heel toegankelijk.
Ik was zeer onder de indruk van al het onderzoek dat je hebt gedaan en alle feiten die in het boek vermeld worden.
Op pagina 357 las kwam ik de naam Albert Rosenberg tegen.
Je moet hier Alfred Rosenberg bedoeld hebben. Ook volgens Wikipedia was hij de man die werd aangesteld als minister van het Oosten.
Albert Rosenberg,(1918-2014) was een Duitse Jood. Hij vluchtte in 1937 nadat hij was aangevallen door een Duitse soldaat naar de VS om aan de Nazi’s te ontkomen. Hij was direct na de oorlog betrokken bij het onderzoek naar concentratiekamp Buchenwald. Zijn werk is bekend onder de naam de Albert Rosenberg papers.
Wij bespreken Het kleedje voor Hitler in onze leesclub en ik kan iedere leesclub aanbevelen om dit boek te lezen.
Dank voor je bericht en de correctie, die wordt meegenomen bij de volgende druk.
Beste Bas,
Ik heb Het kleedje in 5 dagen uitgelezen. Prachtig boek.
Ik ben van 1944. Er waren altijd veel verhalen over de oorlog in onze Nederlandse familie. Jouw boek liet mij zien wat er in Duitsland aan leed was. Je beschrijft het met empathie zonder het ooit te vergoelijken.
Dank je wel.
Sjoerd Biersma
Veel dank voor je reactie,
vriendelijke groeten,
Bas
Beste Bas,
Ik kreeg je boek van Gijs voor mijn verjaardag. Ik ben ervan onder de indruk. Het heeft me erg aan het nadenken gezet over de relatie tussen (politieke) opvattingen enerzijds en handelen in het dagelijks leven anderzijds.
Ik heb een vraagje. Helemaal voorin je boek, onder de stamboom staat als geboortedatum van Albrecht von Fritsch 1890. Luise is van 1905.
15 jaar leeftijdsverschil? Moet het niet 1900 zijn?
Hartelijke groet, Itsk van Haaften
Hoi Itsk,
Leuk van je te horen! Ja, klopt Albrecht is van 1900. Ik laat het in een volgende druk aanpassen. Hartelijke groet,
Bas
Geachte heer von Benda-Beckmann, beste Bas,
In een kleine twee weken Het Kleedje voor Hitler uitgelezen.
Met heel veel interesse.
De grote geschiedenis vertellen aan de hand van “kleine” verhalen, heel knap, ik kon soms niet ophouden met lezen.
Wat ik een beetje gemist heb, zijn de religieuze overtuigingen van je familieleden.
Hier en daar laat je er iets over doorschemeren, maar nergens ga je er echt dieper op in.
Speelden religieuze argumenten een rol bij de keuzes die mensen maakten, vooral in de oorlog natuurlijk?
Mensen die protestant waren, hadden die weet van de Bekennende Kirche?
Met een vriendelijke groet,
Jaap van Oort
Culemborg
Dank voor je bericht. Een grote vraag is dit, waarover veel is geschreven en nog altijd het laatste onderzoek niet zal zijn afgerond. Mijn familieleden zelf waren, op mijn overgrootmoeder Kate na, weinig religieus. Bij Kate heb ik het nog enigszins kunnen achterhalen maar verder ben ik toch afhankelijk geweest van wat ze erover hebben opgeschreven en verteld, hetgeen dus niet heel erg veel was. Vriendelijke groet, Bas
Beste Bas,
Na het zeer boeiend interview bij het tv-programma Buitenhof vandaag stuitte ik op je website. Het boek zag ik gisteren liggen in mijn boekhandel. Welke druk moet ik aankopen om
de in de lezersreacties hier opgemerkte correcties terug te kunnen vinden? Außerdem wüsste auch ich gerne, ob es eine deutsche Übersetzung geben wird!
Ik lees in een bio over Helga Ruebsamen dat deze in haar “autografische” roman ‘Het lied en de Waarheid’ ene Louise Benda als verteller opvoert? Puur toeval?
Ja, ik ken dit boekje. Mijn moeder gaf het me al een paar jaar geleden. Of het toeval is weet ik niet, maar een echte connectie heb ik nog niet gevonden.
vriendelijke groeten Bas
Dag Bas,
Ik heb je indrukwekkende boek gelezen, als cadeau van NRC. Fijn om een boek te lezen dat ik niet meteen zelf zou uitkiezen (no offence). Vooral heeft me getroffen hoe mensen langzaam maar zeker meegezogen worden in een giftig tijdperk/momentum/algehele sfeer etc. Hoe moeilijk het is je los te weken van je omgeving en familie en zelfstandig en kritisch te blijven denken. Mijn complimenten voor je uiteenzetting van ‘het voorafgaande’, dat is in mijn beleving heel belangrijk als historicus, je eigen plaatsbepaling in het geheel.
Ik heb enkele vragen die mischien soms klein zijn in het licht van deze geschiedenis, maar me toch bezighielden. Ik kan in de pdf pagina’s en gebeurtenissen moeilijk terugvinden, sorry. Dank vast voor een eventuele beantwoording:
-Ergens zeggen twee neven van Irma Jodl over haar (in een TV-docu over hem) dat zij ‘op dat gebied Alfred niets gelijkwaardigs te bieden had en omdat ze een slimme vrouw was, dacht ze: ik verbind dit aan mijn eigen huwelijk’. Ik begrijp niet dit wat dit inhoudt. Wat waren – denk jij- de beweegredenen van Irma om Louise in haar huwelijk toe te laten?
-Is er geen foto van Irma beschikbaar? Die mis ik wel.
-Was het inderdaad zo dat de pleegouders van je vader alleen een pleegZOON wilden en geen pleegdochter? En waarom zou dat zijn?
-het ‘graf’ van Jodl. Juist om dergelijke voorvallen (pro en contra) rond graven van nazi’s te voorkomen, zijn de asresten destijds in de rivier verstrooid. Vanwege het simpele feit dat de man hier helemaal niet begraven is, is het (deels) een monumentje. Naar mijn idee was het eenvoudig geweest om de stėle te verwijderen en te vervangen door eentje met de namen van de twee echtgenotes die er wel liggen. Kan me moeilijk voorstellen dat die ook tot nazi-toerisme zouden leiden.
-als ik het goed heb, bezat Jodl toch ook een huis en buitenhuis. Wat is daar mee gebeurd? Kennelijk niet in de erfenis van Louise beland…
-Misschien was een kaartje van Duitsland met de belangrijkste genoemde plekken informatief geweest…
Heel veel dank en succes met je werk!
Dank voor je reactie. Ik ben net terug van vakantie maar probeer binnenkort even per email te reageren. Vriendelijke groet
Bas
Hopelijk uitgerust terug! Ik ben benieuwd naar je reactie, groet!
Hi Bas,
Met heel veel belangstelling ben ik je boek Het Kleedje voor Hitler aan het lezen, veel dank daarvoor. Ik heb een brief van een oudoom gevonden die is overleden tijdens De tweede Slag bij Smolensk. Ik kan goed Duits maar deze brief is voor mij niet te ontcijferen. Mogelijk is deze in het Deutsche Kurrentschrift geschreven? Heb jij wellicht contacten die mij kunnen helpen bij het ontcijferen van de brief? Hoor graag van je.
Beste Floris,
Helaas kan ik je hier niet mee helpen. Voor transcripties van mijn eigen familiecorrespondentie heb ik hulp gekregen van mijn tantes. Wellicht kan het Duitsland Instituut in Amsterdam je aan een dergelijk contact helpen.
Vriendelijke groet, Bas
Beste Bas,
Ik heb ongeveer een kwart van je kleedje voor Hitler gelezen, maar toen werd het me echt te veel. Het zal de Deutsche Grundlichkeit wel zijn, maar ik hoef echt niet van al je verre familieleden alle details uit hun leven te weten. Zonder al die details zou het evengoed een zeer interessante geschiedenis kunnen zijn. Van mij mag het in minstens de helft minder woorden.
Beste Bas. Wat een BOEK, het kleedje. Ik ben op de helft nu maar kan het niet laten je alvast te bedanken. Wat knap dat je je familiegeschiedenis als rode draad gebruikt door de Nazitijd heen. Ik krijg nu veel beter in beeld wat er waar gebeurde. Dat helpt enorm bij het beter ‘begrijpen’ van de geschiedenis. Mijn moeder (1929-2014), haatte Duitsers. Mijn vader (1924-1982) helemaal niet, ondanks dat hij in Duitsland tewerkgesteld is. Ik ga dat, nu ik gepensioneerd ben, proberen uit te zoeken. Het blijft.een intrigerende periode. Nogmaals heel veel dank. Ik ga snel verder lezen.
Karin Burghouwt
Fantastisch boek, ongelofelijk hoe ver je dit allemaal hebt kunnen nagaan.
Voor mij allitereert dit verhaal enigszins met mijn (Duitse) familiegeschiednis. Mijn oma was de jongste van vijf dochters in een gezin in West-Preussen (Zwitserse emigranten), de kinderen van de vijf zussen komen nog elk jaar bij elkaar. Ze wonen zeer verdeeld en zo bezochten we al Hildesheim, Rostock, Templin, Hamburg, Karslruhe, Hameln, Venlo (onze thuisbasis), Einsiedeln/Schübelbach (Zwitserland), Berlijn, en afgelopen weekend Potsdam.
Mijn oma (ze was 103 toen ze in 2020 overleed) werkte als Stabshelferin in Ostrow. In die plaats vond één van de eerste grote executies van de hele joodse bevolking plaats door Polizeibatallione – dit is uitvoerig beschreven.
Toen we zaterdag op weg waren voor een rondvaart in Potsdam, liepen we door de Henning von Tresckowstrasse; na de mislukte aanslag op Hitler pleegde hij zelfmoord in de buurt van Ostrow – daar waar mijn oma was.
Mijn opa was motor-ordonance in Frankrijk, waar hij Rommel een keer persoonlijk heeft ontmoet, later aan het oostfront commandant op een verkenningsvoertuig dat zeven keer is afgeschoten (zoals hij dat noemde). Hij heeft de rest van zijn leven wat granaatsplinters meegedragen en is nog 93 geworden.
Helaas heb ik me te laat gerealisserd dat ik hun veel meer had moeten laten vertellen over deze horror-periode uit de geschiedenis.
Komt er ook een Duitse vertaling beschikbaar?
Dat hoop ik wel. Zodra er nieuws over is zal ik het delen op mijn website!